Fake news “light”
Soms worden er complete nieuwsberichten verzonnen met slechte intenties, maar er is ook iets als fake news “light”. Ja, dat lees je goed. We worden er namelijk regelmatig ingeluisd als het om headlines gaat op social media. Ga maar na. Je ziet een titel voorbijkomen op Facebook: “Gezinsuitbreiding voor Koning Willem-Alexander en Máxima”. Uiteraard heb je geen zin om het hele artikel te lezen, en voor je het weet loop je op je werk te verkondigen dat er een nieuwe royal baby op komst is. Maar wat blijkt? Als je de moeite had genomen om het artikel te lezen, had je gezien dat Willem-Alexander en Máxima een nieuwe goudvis hebben gekocht. En het nieuws van die Oranje-baby? Dat gaat intussen als een lopend vuurtje. We kunnen wel stellen dat de clickbaits ons om de oren vliegen. Nieuwssites doen er álles aan om ons vanuit social media naar hun website te lokken, maar als we niet klikken, en dus niet lezen… Dan kan een roddel zich wel eens heel gemakkelijk verspreiden.

“Fun” Fake news
Gelukkig zien we ook regelmatig een geinige vorm van fake news “light”. Er zijn websites die actualiteiten behoorlijk op de hak nemen. Het meest hilarische voorbeeld hiervan is De Speld. Met hun satirische (en soms ietwat grove) nepnieuws steken ze de draak met onder andere trends, denkwijzen, situaties en bepaalde personen. Een paar voorbeeldjes van headlines waar wij flink om hebben gelachen:

De Speld werd in 2007 opgericht, als één van de eerste pagina’s met deze satirische fake news insteek. Omdat toen nog bijna niemand wist wie ze waren en wat ze deden, namen veel mensen de berichten nét iets te serieus. Toen de site in 2011 bijvoorbeeld berichtte dat een duel tussen Ajax en AZ werd overgespeeld zonder scheidsrechter, gingen veel mensen compleet uit hun plaat. Hoe dat kan gebeuren? Editie NL schreef hier een interessant artikel over.

Check your facts
Het wordt nog erger. Niet alleen lezers tuinen in de geintjes van De Speld, ook nieuwssites nemen deze berichten soms klakkeloos over. De Telegraaf blunderde in 2009 met een overgenomen bericht over een snackbar uit Terneuzen, die zogenaamd een “Patatje Holocaust” op het menu had gezet. Kan het nog erger? Jazeker! Een satirische site in India meldde dat Axe voor de rechter werd gedaagd, omdat iemand ondanks de deodorant geen vriendin had kunnen vinden. Geloof het of niet: De Telegraaf, HLN.be, Adformatie en zelfs anti-hoaxsite Hoaxblog namen het bericht over. Ai… Gevalletje: check your facts. Als klap op de vuurpijl een redelijk bekend nieuwsbericht waarvan ook wij dachten dat het echt waar was (oeps). Kanye West zou in een basketbalwedstrijd tegen een rolstoelteam maar liefst 106 punten hebben gescoord. Dit werd massaal gedeeld en overgenomen, en de hel brak los op social. Oops.. het verhaal was afkomstig van de satirische Daily Currant, die inhaakte op de wheelchair gate van Kanye. (Die het basketbalverhaal volgens ons dan weer best aannemelijk maakte;))

“Harmful” fake news
Bovenstaande berichten zijn natuurlijk allemaal vrij ‘onschuldig’. Enger wordt het wanneer er mensen lijden onder het nepnieuws. Soms gebeurt dit per ongeluk, denk bijvoorbeeld aan het online plaatsen van een verkeerde verdachte van een misdrijf, een valse aangifte, of het overnemen van een nepbericht zoals in het voorbeeld van Kanye. Echter gebeurt het helaas ook vaak genoeg met slechte bedoelingen. Wat dacht je van mensen die wraak willen nemen op een bekende en even iets op Facebook gooien wat zo door hun hele omgeving wordt opgepikt? Of ‘gewoon’ een celebrity treiteren? Zo hebben we regelmatig een doodverklaring voorbij zien komen van iemand die nog springlevend is. Je kunt je wel voorstellen dat dit vervelende gevolgen voor iemand kan hebben…

Wanneer er niet goed gefactcheckt wordt, kan het serieus gevaarlijk worden. Wat als neppe uitspraken van wereldleiders of beroemdheden voor waar worden aangenomen? Vooral nu hacken en vervalsen steeds makkelijker lijkt te worden. Er bestaat zelfs software waarmee je iemand álles kunt laten zeggen wat je wilt, met slechts één minuut van zijn/haar opgenomen stem. Scary, als je het ons vraagt.

Wat nu?
Facebook heeft aangekondigd dat ze de strijd aangaan met de verspreiding van fake news, en dat het valse profielen gaat verwijderen. Maar wij zouden zeggen: blijf je gezonde verstand gebruiken (ja, ook jullie. Nieuwssites). Lijkt iets te gek om waar te zijn? Doe eens wat uitgebreidere research voordat je het klakkeloos overneemt. Of check nog even voor de zekerheid of een bericht niet van De Speld is. Wees ook eens kritisch bij clickbait-achtige titels, zodat je geen onnodig babynieuws verspreidt ;).

Oh, en trouwens. Dat ‘nieuws’ over die levende dodo? Check your facts! Dat was natuurlijk niet waar.